Prozession (fol. 74v) Evangelia totius anni (m. 2020)
Biblioteca Casanatense in Rom

Das Hochfest des Leibes und Blutes Christi ist entstanden, um das Sakrament des Altars zu ehren und es ab dem gewissen Moment in einer feierlichen Prozession auf den Straßen zu tragen. Die Perikope (vgl. Joh 6, 51-58), die im Zentrum der Liturgie der Messe steht, wurde dem Johannes-Evangelium entnommen. Nach der Speisung der fünftausend und dem Gang auf dem Wasser – wie Johannes berichtet – kam Jesus nach Kafarnaum und in der Synagoge hielt eine Rede über das Himmelsbrot (vgl. Joh 6, 22-59), die sehr schwer zu begreifen für einige seiner Jünger war und die danach nicht mehr mit ihm zogen (vgl. Joh 6, 60-66). Als Jesus über sich sagte: Ich bin das lebendige Brot, das vom Himmel herabgekommen ist. Wer von diesem Brot isst, wird in Ewigkeit leben. Das Brot, das ich geben werde, ist mein Fleisch, ich gebe es hin für das Leben der Welt (Joh 6, 51), hat er damit Streit und Spaltung unter den Juden hervorgebracht. Sie fragten: Wie kann er uns sein Fleisch zu essen geben? (Joh 6, 52) Er hat klare Worte gesprochen: es geht um ihn, um seinen Leib und Blut, um eine Speise und ein Trank, die das ewige Leben garantieren (vgl. Joh 6, 53-54). Denn mein Fleisch ist wirklich eine Speise und mein Blut ist wirklich ein Trank (Joh 6, 55). Jesus bindet an das essen und trinken von seinem Leib und Blut die Verbundenheit des Menschen mit ihm und das Leben in ihm (vgl. Joh 6, 56-57). Weiter nimmt er Bezug auf die Speise in der Wüste (vgl. Ex 16, 13-26), ein Brot, das die Väter gegessen haben und sind gestorben (vgl. Joh 6, 58). Wer aber dieses Brot ist, das vom Himmel herabgekommen ist – sagt Jesus – wird leben in Ewigkeit. Die Kirche hält fest an dem Glauben, dass bei der Eucharistiefeier die Gaben von Brot und Wein Kraft der sakramentalen Worte des Priesters zum Leib und Blut Christi verwandelt werden. Sie hält auch die heiligen Gaben in Ehren. Sie bewahrt den Leib Christi im Tabernakel auf und trägt es in Prozessionen um.

Die Miniatur (fol. 74v) aus dem Perikopenbuch Evangelia totius anni (15. Jh.), das sich heute in Biblioteca Casanatense (ms. 2020) in Rom befindet, gehört zu den 14 Ganzseitigen Miniaturen in diesem Kodex und Jean Fouquet (1420-1480) zugeschrieben wird. Der Kodex wurde vom König Ludwig XI. in Auftrag gegeben, umfasst 147 Folios und neben den Texten der Evangelien zu den Sonntagen und Festen beinhaltet er 96 kleine Miniaturen sowie 14 Ganzseitige Bilder.
Die Miniatur steht vor dem Evangelium des Festes Corpus Christi. Unten auf dem Blatt auf einer breiten Banderole steht der Anfang der Perikope aus dem Johannes-Evangelium: In illo tempore dixit Iesus discipulis suis et turbis iudeorum: Caro mea vere est cibus et sanguis meus vere est potus. Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem: in me … (Joh 6, 55-56). Die Menschen, die die Prozession bilden, gehen auf bunten Blumen – das erinnert an die Blumenteppiche und das Streuen von Blumen durch kleine Mädchen. Unter dem Baldachin, der von vier jungen Männern getragen wird, tragen zwei Diakone in grünen Dalmatiken die Monstranz auf einem Balken. Hinter ihnen geht der Bischof in vollem Ornat – mit Mitra und liturgischen Handschuhen. Vor dem Allerheiligsten gehen die Geistlichen – nur ein Repräsentant in blauen Chormantel ist zu sehen – und hinten eine Gruppe von Mädchen und weiter eine Gruppe von jungen Männer mit brennenden Kerzen. Im Hintergrund sind Gebäude sowie rote und grüne Vorhänge zu sehen. Der getragene Himmel (Baldachin), der so in deutschsprachigem Raum genannt wird, ist tatsächlich blau. Seine Ornamentik wiederholt die blauen Delphine und drei goldene Lilien aus dem Wappen unten auf dem Blatt, der von zwei Engel gehalten wird. Im Inneren des Himmels ist zu lesen: O salutaris Hostia (Anfang der Antiphon). Das soll aber keine Regel sein. In einem dreibändigen Stundenbuch (Gent, 1510-1520) findet sich im zweiten Band (Vat. lat. 3769) auf fol. 68v eine Darstellung der Fronleichnamsprozession mit roten Baldachin.

Deinem Heiland, deinem Lehrer,
deinem Hirten und Ernährer,
Zion, stimm ein Loblied an!

Preis nach Kräften seine Würde,
da kein Lobspruch, keine Zierde
seinem Ruhm genügen kann.

Dieses Brot sollst du erheben,
welches lebt und gibt das Leben,
das man heut den Christen weist.

Dieses Brot, mit dem im Saale
Christus bei dem Abendmahle
die zwölf Jünger hat gespeist.

Laut soll unser Lob erschallen
und das Herz in Freude wallen,
denn der Tag hat sich genaht,

da der Herr zum Tisch der Gnaden
uns zum ersten Mal geladen
und dies Mahl gestiftet hat.

Neuer König, neue Zeiten,
neue Ostern, neue Freuden,
neues Opfer allzumal!
(Sequenz Lauda Sion Salvatorem, Strophen 1-7)

Uroczystość Ciała i Krwi Pańskiej powstała, aby uczcić Najświętszy Sakrament i od pewnego momentu nosić Go w uroczystej procesji. Perykopa (por. J 6, 51-58), która jest w centrum liturgii Mszy Świętej, została wyjęta z Ewangelii Janowej. Po nakarmieniu pięciu tysięcy i wędrowaniu po wodzie – jak opisuje Jan – Jezus przybył do Kafarnaum i w synagodze wygłosił mowę o chlebie z nieba (por. J 6, 22-59), która była trudna do zrozumienia dla niektórych Jego uczniów i którzy już z Nim nie wędrowali (por. J 6, 60-66). Gdy Jezus powiedział o sobie: Ja jestem chlebem żywym, który zstąpił z nieba. Ktokolwiek będzie spożywał ten chleb, będzie żył na wieki. Chlebem, który Ja dam, jest moje ciało za życie świata (J 6, 51), to wywołał spór i podział wśród Żydów. Pytali oni: Jak On może nam dać swoje ciało do jedzenia? (J 6, 52) Wyraził się jasno: chodzi o Niego, o Jego ciało i krew, o pokarm i napój, które gwarantują życie wieczne (por. J 6, 53-54). Bo moje ciało naprawdę jest pokarmem, a moja krew naprawdę jest napojem (J 6, 55). Jezus związał spożywanie i picie Jego ciała i krwi pozostawanie człowieka w łączności z Nim i życie w Nim (por. J 6, 56-57). Dalej odniósł się do pokarmu na pustyni ( por. Wj 16, 13-26), do chleba, który jedli przodkowie i pomarli (por. J 6, 58). Kto jednak spożywa ten chleb, który zstąpił z nieba – mówi Jezus – będzie żył na wieki. Kościół mocno wierzy, że podczas Eucharystii dary chleba i wina mocą sakramentalnych słów kapłana są przemieniane w Ciało i Krew Chrystusa. Te święte Dary ma stale we czci, przechowuje Ciało Chrystusa w tabernakulum i nosi je w procesjach.

Miniatura (fol. 74v) z kodeksu Evangelia totius anni (XV w.), który obecnie znajduje się w Biblioteca Casanatense (ms. 2020) w Rzymie, należy do 14 całostronicowych miniatur w tym rękopisie i przypisywana jest Jean Fouquet (1420-1480). Kodeks ten został zamówiony przez króla Ludwika XI, obejmuje 147 folio i obok tekstów Ewangelii na niedziele i święta zawiera 96 małych miniatur oraz 14 całostronicowych obrazów.
Miniatura ta została umieszczona przed tekstami na święto Corpus Christi. U dołu strony na szerokiej banderoli widnieje początek perykopy z Ewangelii św. Jana: In illo tempore dixit Iesus discipulis suis et turbis iudeorum: Caro mea vere est cibus et sanguis meus vere est potus. Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem: in me … (J 6, 55-56). Ludzie tworzący procesję stąpają po kolorowych kwiatach – to przypomina dywany z kwiatów i sypanie kwiatów przez małe dziewczynki. Pod baldachimem niesionym przez czterech młodych mężczyzn, dwaj diakoni w zielonych dalamytkach niosą monstrancję na belce. Za nimi idzie biskup w pełnym stroju z mitrą i liturgicznymi rękawiczkami. Przed Najświętszym Sakramentem podążają duchowni – tylko jeden przedstawiciel w niebieskiej kapie jest widoczny – a z tyłu grupa dziewcząt i dalej grupa młodych mężczyzn z zapalonymi świecami. W tle widoczne są budowle oraz czerwone i zielone zasłony. Niesione niebo (baldachim), tak nazywany w krajach niemieckojęzycznych, jest rzeczywiście koloru niebieskiego. Jego ornamentyka powtarza niebieskie delfiny i trzy złote lilie z herbu u dolu strony, trzymanego przez dwśch aniołów. W wewnątrzym obszarze nieba (baldachimu) widnieje napis: O salutaris Hostia (początkowe słowa antyfony). To nie powino być regułą. W trzytomowym modlitewniku (Gandawa, 1510-1520) znajduje się w drugim tomie (Vat. lat. 3769) na fol. 68v przedstawienie procesji Bożego Ciała z czerwonym baldachimem.

Chwal Syjonie Zbawiciela,
Chwal hymnami wśród wesela
Wodza i Pasterza rzesz.

Ile zdołasz, sław Go śmiało,
Bo przewyższa wszystko chwałą,
Co wyśpiewać pieśnią chcesz!

Chwały przedmiot nad podziwy,
Chleb żyjących pokarm żywy,
Dzisiaj się przedkłada nam!

Chleb ten za wieczerzy stołem
Chrystus, łamiąc z braćmi społem,
Apostołom dał go sam!

Co Pan czyni przy wieczerzy,
Wskazał, że i nam należy
Spełniać dla pamięci Nań!

Pouczeni tą ustawą,
Chleb i wino na bezkrwawą
Odkupienia święcim dań!

Dogmat dan jest do wierzenia,
Że się w Ciało chleb przenienia,
Wino zaś w Najświętszą Krew.
(Sekwencja Lauda Sion Salvatorem, str. 1-7)