Der Weg zum Seelenheil (um 1365-67)
von A. di Bonaiuto in S. Maria Novella in Florenz

Für den Gottesdienst am Hochfest des hl. Petrus und hl. Paulus ist die Perikope vorgesehen, die von dem Messiasbekenntnis Petri sowie der Schlüsselübergabe an Petrus (vgl. Mt 16, 13-19) spricht.
Das Gespräch des Meisters mit Simon Petrus und andern Jüngern hat sich zugetragen mitten in seiner Tätigkeit. Er kam eines Tages in das Gebiet von Cäsarea Philippi. Die Stadt liegt am südwestlichen Fuß des Berges Hermon an den Quellen des Jordan.
Jesus stellte seinen Jüngern eine provokative Frage: Für wen halten die Leute den Menschensohn? (Mt 16, 13) Die Antwort war: Die einen für Johannes den Täufer, andere für Elija, wieder andere für Jeremia oder sonst einen Propheten (Mt 16, 14). Ihre Antwort nimmt die Meinungen der Leute zusammen. Herodes hielt Jesus für den auferweckten Johanns den Täufer (vgl. Mt 14, 2) und das Volk hielt Jesus für einen Propheten (vgl. Mt 14, 5). Dazu wurden noch die zwei großen Propheten Elija und Jeremia aufgezählt. Allerdings sind alle diese Vorstellungen nicht ausreichend, um Jesu Identität zu erfassen. Der Meister fragt jetzt die Jünger: Ihr aber, für wen haltet ihr mich? (Mt 16, 15) Die Antwort gab diesmal Simon Petrus: Du bist der Messias, der Sohn des lebendigen Gottes! (Mt 16, 16) Jesus wurde von ihm als Der Gesalbte und Sohn Gottes bezeichnet. Beide Titel lagen in den Erwartungen des Israels fest verankert. Allerdings Jesus als Sohn Gottes haben schon die Jünger im Boot bekannt (vgl. Mt 14, 33). Die feierlich formulierte Seligpreisung des Simon – Bar Jona (Sohn des Johannes) – nimmt die 9-malige Seligpreisung aller wahren Jünger auf (vgl. Mt 5, 3-11 sowie 11, 6 und 13, 16). Entscheidend ist hier, dass Simon wie die Unmündigen (vgl. Mt 11, 25-27) die Offenbarung einzig dem Vater im Himmel verdankt, den Jesus als Sohn exklusiv mein Vater nennt (vgl. Mt, 16, 17). Weiter sagte Jesus zu Simon: Du bist Petrus und auf diesen Felsen werde ich meine Kirche bauen und die Mächte der Unterwelt werden sie nicht überwältigen (Mt 16, 18). Der Beiname Petrus, den Simon von Anfang an trägt (vgl. Mt 4, 18; 10, 2), wird hier erstmals mithilfe eines Wortspiels erklärt, das seine besondere Bedeutung für die Kirche hervorhebt. Petrus soll der Fels sein, auf dem die Kirche erbaut wird. Ein Felsenmann soll er sein, d.h. tragendes Fundament, für die Erbauung der Kirche. Diese Funktion für den christlichen Glauben wird für die Zeit nach Ostern dem Petrus als Erstberufenen zugesprochen (vgl. Mt 4, 18; 10, 2), so wie die gleiche Funktion Abrahams für den jüdischen Glauben war (vgl. Jes 51, 1-2).
Weiterhin sagte Jesus zu Petrus: Ich werde dir die Schlüssel des Himmelreiches geben; was du auf Erden binden wirst, das wird auch im Himmel gebunden sein, und was du auf Erden lösen wirst, das wird auch im Himmel gelöst sein (Mt 16, 19). Damit übergibt Jesus dem Petrus die Schlüsselgewalt. Dieses Bild ist aus der Bibel bekannt und eng mit dem Haus Davids verbunden (vgl. Jes 22, 22). Die Binde- und Lösegewalt bezieht sich wohl auf die Lehrtätigkeit, die von ihm nach Ostern fortgesetzt wird. Wie die Schriftgelehrten und Pharisäer (vgl. Mt 23, 13) kann Petrus den Menschen das Reich Gottes öffnen, wenn er lehrt, was Jeus ihm aufgetragen hat (vgl. Mt 28, 19).

Ein Fresko Weg zum Seelenheil (um 1365-1367) im Kapitelsaal von Santa Maria Novella in Florenz, der seit dem 16. Jh. den Namen Capella degli Spagnoli (Spanische Kapelle) trägt, wurde im Auftrag des Dominikanerordens von Andrea da Firenze, auch Andrea di Bonaiuto (+1415) genannt, geschaffen. Er stellt ein vielschichtiges Sinnbild der Lehren und Aufgaben des Ordens, in unmittelbarer Verknüpfung mit den Hauptideen der Heilsgeschichte. In dieser Darstellung scheinen die bildlichen Vorstellungen des Trecento (14. Jh.) zusammengefasst und in einer neuen Dimension entfaltet worden zu sein. Das spannungsreiche Verhältnis von Architektur, Landschaft und Figur variiert in unterschiedlichen Proportionierungen, abhängig von der angelegten Bedeutungsperspektive.
Einer kleinen Gruppe junger Mädchen, die sich dem Tanz hingeben, steht ein übermächtiger Dominikus gegenüber, der die Seligen zum Himmelstor weist. Am Eingang steht Petrus mit einem großen Schlüssel und zwei Engel legen den Mädchen Blumenkränze auf dem Kopf. Hinter dem Tor steht eine Gruppe von heiligen Frauen und Männer, die an ihren Attributen und Heiligenscheinen zu erkennen sind. Die sanft gewellten toskanischen Hügel mit Kastellen im Hintergrund kontrastieren zu der monumentalen Idealansicht der Florentiner Doms. Darüber erhebt sich das Paradies mit dem Himmelsthron Gottes im Zwickel. Der thronende Pantokrator mit Buch und Zepter ist umgeben von den Symbolen der Evangelisten, den Engeln und Maria (auch mit Zepter). Zu seinen Füssen liegt ein Lamm. Landschaftsbilder, separierte Architekturdarstellungen und Figurenszenarien wurden zu einer homogenen Bildeinheit zusammengeführt. Die Gestalt des hl. Petrus als Torhüter auf diesem Bild – wie auch auf etlichen anderen in der Kunst – korrespondiert mit der Aussage Jesu von der Schlüsselgewalt aus dem heutigen Evangelium.

Herr Jesus, du hast deine Kirche auf Petrus aufgebaut.
Herr Jesus, du hast dem Petrus aufgetragen deine Lehre fortzusetzen.
Herr Jesus, du hast dem Petrus die Schlüssel übergeben.

Na Mszę w uroczystość św. Piotra i Pawła jest przewidziana perykopa, która mówi o wyznaniu Piotra i uznaniu Jezusa za Mesjasza oraz przekazaniu jemu kluczy (por. Łk 16, 13-19).
Rozmowa Mistrza z Szymonem Piotrem i pozostałymi uczniami wydarzyła się w centrum Jego działalności. Przyszedł On pewnego dnia w okolice Cezarei Filipowej. Miasto to leży u południowo-zachodniego zbocza góry Hermon u źródeł Jordanu.
Jezus postawił swoim uczniom prowokujące pytanie: Co mówią ludzie? Kim według nich jest Syn Człowieczy? (Mt 16, 13) Oni odpowiedzieli: Mówią, że jest Janem Chrzcicielem, inni – że jest Eliaszem, a jeszcze inni – że jest Jeremiaszem lub którymś z proroków (Mt 16, 13). Ich odpowiedź zbiera razem wszystkie przekonania ludzi. Herod uważał Jezusa za zmartwychwstałego Jana Chrzciciela (por. Mt 14, 2), a lud miał Go za proroka (por. Mt 14, 5). Do tego dodano dwóch wielkich proroków Eliasza i Jeremiasza. Trzeba dodać, że te wyobrażenia są niewystarczające, aby pojąć tożsamość Jezusa. Mistrz pyta teraz uczniów: A według was, kim jestem? (Mt 16, 15) Odpowiedź dał tym razem Szymon Piotr: Ty jesteś Chrystusem, Synem Boga żywego (Mt 16, 16). Jezus został przez niego określony Namaszczonym oraz Synem Bożym. Oba tytuły były mocno zakorzenione w oczekiwaniu Izraela. Trzeba dodać, że Jezusa jako Syna Bożego wyznali już uczniowie, gdy byli w łodzi (por. Mt 14, 33). Uroczyście wypowiedziane błogosławieństwo Szymona – Bar Jona (syn Jana) – skupia w sobie 9-krotne błogosławieństwo wszystkich prawdziwych uczniów (por. Mt 5, 3-11; również 11, 6 oraz 13, 16). Decydujące jest tutaj to, że Szymon jak małe dzieci (por. Mt 11, 25-27) zawdzięcza to objawienie jedynie Ojcu w niebie, którego wyłącznie Jezus nazywa mój Ojciec (por. Mt 16, 17). Dalej Jezus powiedział do Szymona: Ty jesteś Skałą. Na tej Skale zbuduję mój Kościół, a potęga piekła go nie zwycięży (Mt 16, 18). Przydomek Piotr, który Szymon nosi od początku (por. Mt 4, 18; 10, 2), został tutaj po raz pierwszy wyjaśniony za pomocą gry słów i podkreśla jego szczególne znaczenie dla Kościoła. Piotr ma być skałą, na której będzie zbudowany Kościół. On ma być człowiekiem skałą, tzn. mocnym fundamentem dla zbudowania na nim Kościoła. Ta istotna funkcja dla wiary chrześcijańskiej zostaje przypisana Piotrowi jako pierwszemu powołanemu (por. Mt 4, 18; 10, 2) na czasy po zmartwychwstaniu, podobnie jak ta sama funkcja Abrahama była dla wiary żydowskiej (por. Iz 51, 1-2).
Dalej powiedział Jezus do Piotra: Tobie dam klucze królestwa niebieskiego. Cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane w niebie (Mt 16, 19). W ten sposób Jezus przekazuje Piotrowi władzę kluczy. Ten obraz znany jest z Biblii i ściśle związany z domem Dawida (por. Iz 22, 22). Władza związania i rozwiązywania odnosi się ściśle do nauczania, którą będzie kontynuował po zmartwychwstaniu. Jak uczeni w Piśmie i faryzeusze (por. Mt 23, 13), także Piotr może ludziom otworzyć królestwo Boże, gdy naucza, co przykazał mu Jezus (por. Mt 28, 19).

Fresk o tytule Droga do zbawienia dusz (ok. 1365-1367) w sali kapitulnej w Santa Maria Novella we Florencji, która od XVI w. nosi nazwę Capella degli Spagnoli (hiszpańska kaplica), został zamówiony przez Zakon Dominikanów u Andrea da Firenze, zwanego także Andrea di Bonaiuto (+1415) i przez niego wykonany. Fresk ten przedstawia wielowarstwowy symbol nauczania i zadań zakonu w bezpośrednim połączeniu z głównymi ideami zbawczymi. W tym przedstawieniu ukazuje się połączenie symbolicznych wyobrażeń okresu Trecento (XIV w.) oraz rozwinięcie w nowym wymiarze. Pełny napięć związek architektury, pejzażów i figur zmienia się w różnych proporcjach, w zależności od założonej perspektywy znaczenia.
Naprzeciw małej grupy młodych dziewcząt, które wpadły w taniec, stoi wielkich rozmiarów Dominik, wkazujący błogosławionym drogę do bramy nieba. U wejścia stoi Piotr z wielkim kluczem, a dwaj aniołowie nakładają dziewczętom wieńce z kwiatów na głowę. Za bramą widzimy grupę świętych kobiet i mężczyzn, których można rozpoznać po ich atrybutach i aureolach. Lekko pofalowane toskańskie wzgórza z zamkami w tle kontrastują z monumentalnym idealnym odzwierciedleniem katedry florenckiej. Ponad znajduje się raj z tronem Boga w szczycie. Tronujący Pantokrator z księgą i berłem otoczony jest przez symbole Ewangelistów, aniołów i Maryję (także z berłem). U Jego stóp leży baranek. Pejzaże, wolno stojące architektury i seny z figurami zostały połączone w jednorodny obraz. Postać św. Piotra jako strażnika bramy na tym obrazie – jak i na wielu innych w sztuce – koresponduje z wypowiedzią Jezusa o władzy kluczy z dzisiejszej Ewangelii.

Panie Jezu, Ty zbudowałeś swój Kościół na Piotrze.
Panie Jezu, Ty Piotrowi nakazałeś kontynuowanie Twojej nauki.
Panie Jezu, Ty Piotrowi przekazałeś klucze.