Miniatur Quo vadis? (fol. 102v).
Salzburger Missale, Bd. 3 (vor 1489)

Die Kirche feiert die Apostelfürsten – Petrus und Paulus – in einem gemeinsamen Hochfest. Für die Messe am Vorabend ist die Perikope aus dem letzten Kapitel des Johannes-Evangelium: vom Auftrag Jesu an Petrus (vgl. Joh 21, 1. 15-19) vorgesehen. Am Tag selbst wird die Perikope aus dem Evangelium nach Matthäus: von der Schlüsselgewalt des Petrus (vgl. Mt 16, 13-19) vorgeschrieben. Die erste vorgeschlagene Perikope beschreibt die Begegnung des Auferstandenen mit sieben Jünger am See von Tiberias. Zuerst hat sich der wunderbare Fischfang am Morgen ereignet (vgl. Joh 21, 4-8), dann das Frühstück mit Jesus (vgl. Joh 21, 9-13) und dann das Gespräch des Meisters mit dem Petrus, das aus drei Fragen und drei Antworten besteht (vgl. Joh 21, 15-17). Im weiteren Verlauf des Gesprächs, nach der Bekräftigung Petri Herr, du weißt alles; du weißt, dass ich dich liebe, sagte Jesus zu Petrus: Amen, amen, das sage ich dir: Als du noch jung warst, hast du dich selbst gegürtet und konntest gehen, wohin du wolltest. Wenn du aber alt geworden bist, wirst du deine Hände ausstrecken und ein anderer wird dich gürten und dich führen, wohin du nicht willst. Das sagte Jesus, um anzudeuten, durch welchen Tod er Gott verherrlichen würde. Nach diesen Worten sagte er zu ihm: Folge mir nach! (Joh 21, 18-19)

Petrus wird im Neuen Testament 159 Mal erwähnt. Er bleibt auch ein wichtigster Apostel Jesu Christi. Christus erscheint Petrus auf der Via Appia in Rom. Diese Legende erschien erstmals in den apokryphen Petrusakten (Kap. 35), die vermutlich 180-190 entstanden sind.
Konkubinen des Präfekten Agrippa und die Frau des Albinus, eines angesehenen Bürgers, bekehrten sich zum Christentum. Nachdem Petrus von diesen Frauen, aber auch von seinen Begleitern gewarnt wurde, verlässt er die Stadt und trifft auf Jesus: Als er aber zum Tore hinausging, sah er den Herrn nach Rom hineinkommen. Und er sah ihn und sprach: „Herr, wohin gehst du hier?“ Und der Herr sagte zu ihm: „Ich gehe nach Rom hinein, um gekreuzigt zu werden“. Und Petrus sprach zu ihm: „Herr, wiederum wirst du gekreuzigt?“ Er sagte zu ihm: „Ja, Petrus, wiederum werde ich gekreuzigt“. Da kam Petrus zu sich und sah den Herrn in den Himmel fahren; er kehrte nach Rom zurück, freute sich und pries den Herrn, weil er selbst gesagt hatte: „Ich werde gekreuzigt“. Das sollte an Petrus geschehen (Acta Petri 35).
Der Text stellt die früheste Vorlage für diese in der Kunst als „Quo Vadis“ berühmte Szene dar.

Im Salzburger Missale (vor 1489), das sich heute in der Bayerischen Staatsbibliothek in München befindet (Clm 15710), ist eine Miniatur von B. Furtmeyr (fol. 102v) vorhanden, die die Begegnung Petrus mit Christus auf der Appischen Straße zum Thema hat. In goldenem Rahmen rechts im Bild ist Jesus im blauen Gewand und rotem Umhang zu sehen, der mit dem rechten Zeigefinger die Gegenrichtung dem neben ihm stehenden Petrus zeigt. Petrus hat grünes Gewand an und roten Umhang und hält in der rechten Hand den Wanderstab. Um den Kopf Jesu sind leichte goldene drei Kreuzchen zu erkennen, um den Kopf Petri dagegen ist kein Zeichen der Heiligkeit zu sehen. Beide stehen auf einen Pfad, von dem, Richtung aufwärts sich eine grüne Wiese mit weißen und roten Blumen ausstreckt. Weiter sind Bäume zu sehen und Fluss mit viel Bewegung, der eine Stadt oben im Bild umringt. Die Stadt ist gebaut auf einer befestigten Mauer mit vielen Türmen und dadurch erinnert sie an eine Festung. Von der Stadt führt eine Brücke, auf der drei Menschen das Land erreichen. Hinter der Stadt rechts sehen wir ein alleinstehendes Haus und links ein großes Wasser, vielleicht ist hier an das Meer zu denken. Es ist klar, dass diese Stadt im Bild nicht an Jerusalem erinnert. Trotzdem wird Petrus dort zurückkehren, um Christus auch im Tod zu folgen.

Im Martyrium des heiligen Apostels Petrus, das Bischof Linus im 2. Jh. verfasste, ist zu lesen: Petrus ging zum Kreuz, stellte sich davor hin und sagte. „Name des Kreuzes, verborgenes Geheimnis! Unaussprechliche Gnade! Denn im Namen des Kreuzes gibt es Frieden. Kreuz, du hast Gott mit dem Menschen verbunden und hast ihn aus Gefangenschaft und Knechtschaft des Teufels großartig befreit. Kreuz, du stellst dem Menschengeschlecht das Leiden des Erlösers der Welt und die Erlösung aus der Gefangenschaft, in der sich der Mensch befand, im wahren Glauben immer und ohne Abstriche dar. Kreuz! Täglich teilst du den Leib des reinen Lammes den gläubigen Völkern aus. Das gefährliche Gift der Schlange wehrst du ab durch den Kelch des Heils, und das feurige Schwert, das den Eingang zum Paradies schützt, hältst du fortwährend von denen fern, die glauben! Kreuz, täglich schaffst du Frieden zwischen Menschen auf der Erde und Himmelsmächten. Den Tod des Mittlers, der von den Toten auferstanden ist und der nicht mehr stirbt, erneuerst du stets für den ewigen Vater, indem die Kirche für ihre Kinder handelt. Durch glückliche Sendung erneuerst du den Tod des Mittlers und gestaltest ihn neu. Um deinetwillen erleide ich Gewalt. Und auch jetzt, da ich vor der Ablösung vom Endlichen stehe, will ich nicht ruhen, vom Kreuz her das verborgene Geheimnis zu verkünden, das Gott selbst ist. Einstmals hat es meine Seele ausgerufen. Die ihr an Christus glaubt, lasst euch sagen: Das, war sichtbar ist, müsst ihr nicht für das Kreuz halten! In dem, was euch sichtbar erscheint, ist etwas anderes unsichtbar verborgen. Ihr alle, die ihr hören könnt, lasst nun, da die letzte Stunde meines Lebens gekommen ist, von allen sinnlichen Freuden ab, und wendet eure Herzen von dem, was sichtbar ist, hin zu dem, was unsichtbar ist. Ihr sollt wissen, dass in der Verbindung mit Christus durch das Kreuz die Erlösung geheimnisvoll geschehen ist. Durch die Hand derer, die das Geschäft vollziehen, den Leib zu töten, musst du, Petrus, deinen Leib der Erde zurückgeben – er wird ihr willkommen sein (Kap. 11).

Jesus, du hast Simon berufen.
Jesus, du hast Petrus deine Wege geführt
Jesus, du brauchst Menschen wie Petrus.

Kościół we wspólnej uroczystości świętuje Piotra i Pawła – książęta Apostołów. Na Mszę wigilijną wieczorem jest przewidziana perykopa z ostatniego rozdziału Ewangelii Janowej: o misji przekazanej przez Jezusa Piotrowi (por. J 21, 1. 15-19). Natomiast na Mszę w dzień zaproponowano perykopę z Ewangelii według św. Mateusza: o władzy kluczy Piotra (por. Mt 16, 13-19). Pierwsza perykopa opisuje spotkanie Zmartwychwstałego z siedmioma uczniami nad Jeziorem Tyberiadzkim. Najpierw rano miał miejsce cudowny połów ryb (por. J 21, 4-8), potem śniadanie z Jezusem (por. J 21, 9-13), a następnie rozmowa Mistrza z Piotrem, na którą składają się trzy pytania i trzy odpowiedzi (por. J 21, 15-17). W dalszym przebiegu rozmowy, po zapewnieniu Piotra Panie, Ty wiesz o wszystkim. Ty wiesz, że Cię kocham, powiedział Jezus do Piotra: „Uroczyście zapewniam Cię: Kiedy byłeś młodszy, przepasywałeś się i szedłeś, dokąd chciałeś. Kiedy jednak się zestarzejesz, wyciągniesz swoje ręce, a ktoś inny cię przepasze i poprowadzi, dokąd nie chcesz”. Powiedział to, aby wskazać, jaką śmiercią uwielbi Boga. Następnie rzekł do niego: „Pójdź za Mną!” (J 21, 18-19).

Piotr jest w Nowym Testamencie wspomniany 159 razy. Pozostaje on najważniejszym z Apostołów Jezusa Chrystusa. Chrystus ukazał się Piotrowi na Via Appia w Rzymie. Legenda ta ukazała się po raz pierwszy w apokryficznych Aktach Piotra (rodz. 35), które powstały prawdopodobnie w latach 180-190.
Konkubiny prefekta Agrypy i żona Albina, zacnego obywatela, nawróciły się na chrześcijaństwo. Po ostrzeżeniu przez te kobiety, ale także przez swoich towarzyszy, Piotr opuścił miasto i spotkał Jezusa: Gdy wyszedł ku bramie, zobaczył Pana wchodzącego do Rzymu. Zobaczył Go i powiedział: „Panie, dokąd idziesz?” A Pan powiedział do niego: „Idę do Rzymu, aby zostać ukrzyżowanym”. A Piotr odpowiedział: „Panie, ponownie będziesz ukrzyżowany?“ On odpowiedział mu na to: „Tak Piotrze, ponownie będę ukrzyżowany”. Zamyślił się Piotr i zobaczył Pana odchodzącego do nieba. Wrócił do Rzymu, radował się i chwalił Pana, gdyż sam powiedział: „Będę ukrzyżowany”. To miało się spełnić na Piotrze (Acta Petri 35).
Tekst ten stanowi najstarszy wzór dla sceny „Quo vadis”, rozpowszechnionej w sztuce.

Mszał z Salzburga (przed 1489), który się obecnie znajduje w Bayerische Staatsbibliothek w Monachium (Clm 15710), zawiera miniaturę B. Furtmeyra (fol. 102v) przedstawiającą spotkanie Piotra z Chrystusem na Drodze Appijskiej. W złotej ramie na prawej stronie obrazu dostrzegamy Jezusa w niebieskiej sukni i czerwonej narzucie, który prawym palcem wskazującym stojącemu obok Piotrowi pokazuje odwrotny kierunek. Piotr jest ubrany w zieloną szatę i czerwoną narzutę, a w prawej ręce trzyma laskę podróżną. Wokół głowy Jezusa można dostrzec lekkie małe złote krzyżyki, natomiast wokół głowy Piotra nie ma żadnego znaku świętości. Obaj stoją na ścieżce, od której w górę rozpościera się zielona łąka z białymi i czerwonymi kwiatami. Wyżej można zobaczyć drzewa i rzekę, która okala miasto u góry obrazu. Miasto jest zbudowane na umocnionym murze z wieloma wieżami i przez to przypomina twierdzę. Z miasta wychodzi most, po którym ludzie docierają do wioski. Za miastem z prawej widzimy samotnie stojący dom, a z lewej dużą wodę, być może trzeba tutaj myśleć o morzu. Nie ulega wątpliwości, że miasto przedstawione na obrazie nie przypomina Jerozolimy. Mimo to, Piotr tam powróci, aby naśladować Chrystusa także w śmierci.

W Męczeństwie św. Apostoła Piotra, które w II w. zredagował biskup Linus, czytamy: Piotr podszedł do Krzyża, stanął przed nim i powiedział: „Imię Krzyża, ukryta tajemnica! Niewypowiedziana łaska! Gdyż w imieniu Krzyża jest pokój. Krzyżu, Ty połączyłeś Boga z człowiekiem i niewymowny sposób wyzwoliłeś go z niewoli i służby szatana. Krzyżu, Ty stawiasz przed oczy rodzajowi ludzkiemu w prawdziwej wierze i bez uszczerbków cierpienie Zbawiciela świata i wyzwolenie z niewoli, w której znajdował się człowiek. Krzyżu, codziennie rozdzielasz Ciało czystego Baranka wierzącym narodom. Niebezpieczną truciznę węża odżegnujesz przez Kielich zbawienia i ognisty miecz, który strzeże wejścia do raju, nieustannie odsuwasz od tych, którzy wierzą! Krzyżu, codziennie wprowadzasz pokój między ludźmi na ziemi a mocami nieba. Śmierć Pośrednika, który z martwych powstał i już więcej nie umiera, odnawiasz dla odwiecznego Ojca, gdy Kościół troszczy się o swoje dzieci. Poprzez szczęśliwe posłanie odnawiasz śmierć Pośrednika i na nowo ją uobecniasz. Dla ciebie cierpię przemoc. Także teraz, gdy stoję przed uwolnieniem od tego, co przemijające, nie chcę spocząć, ale głosić z Krzyża ukrytą tajemnicę, którą jest sam Bóg. Kiedyś poruszyła ona moją duszę. Wy, którzy wierzycie w Chrystusa, dajcie sobie powiedzieć: To, co jest widoczne, nie musicie uważać za Krzyż! W tym, co wam się jawi widoczne, jest ukryte coś innego niewidocznego. Wy wszyscy, którzy możecie posłuchać, pozostawcie teraz, bo przyszła moja ostatnia godzina, wszystkie cielesne uciechy i odwróćcie wasze serca od tego, co widoczne, a zwróćcie do tego co niewidoczne. Powinniście wiedzieć, że w łączności z Chrystusem poprzez Krzyż dokonało się w tajemnicy sposób zbawienie. Poprzez ręce tych, którzy dokonują tej sprawy – uśmiercenia ciała, musisz, Piotrze, twoje ciało oddać ziemi – będzie ono przez nią mile widziane (rozdz. 11)

Jezu, Ty powołałeś Szymona.
Jezu, Ty prowadziłeś Piotra Twoimi drogami.
Jezu, Ty potrzebujesz ludzi jak Piotr.