Die Heilung der zehn Aussätzigen (fol. 54r).

Codex Aureus Epternacensis (1030-1050).
Germanisches Nationalmuseum in Nürnberg (Hs. 156 142).

Für den 28. Sonntag im Jahreskreis ist die Perikope (vgl. Lk 17, 11-19) vorgesehen, die die Begegnung Jesu mit den zehn Aussätzigen vor einem Dorf im Grenzgebiet von Samarien und Galiläa beschreibt. Die kranken Leute riefen Jesus vom weiten: Jesus, Meister, hab Erbarmen mit uns! (Lk 17, 13). Jesus schickte sie zu den Priestern und unterwegs wurden sie rein. Nur einer von ihnen kehrte um und dankte Jesus und lobte Gott mit lauter Stimme. Lukas bemerkt, dass dieser Mann aus Samarien war (vgl. Lk 17, 16).
Eine Miniatur aus dem Codex Auresus Epternacensis, der seit 1955 im Germanischen Nationalmuseum in Nürnberg (Hs. 156 142) aufbewahrt wird, stellt auf ihre Weise eine Erzählung der Heilung der zehn Aussätzigen dar. Die Handschrift ist in der Schreibstube der Benediktinerabtei Sankt-Willibrord in Echternach zwischen 1030-1050 entstanden. Sein Name drückt aus, dass der Evangelientext ganz in goldenen Buchstaben geschrieben wurde. Das Evangeliar umfasst 136 Pergament-Blätter und enthält 60 Bild- und Zierseiten sowie 500 Initialen. Den vier Evangelientexten gehen jeweils 4-seitige Bilderzyklen in Streifenkompositionen voraus.

Unser Bild (fol. 54r) ist im dritten unteren Streifen gemalt und gehört zu den 17 Wunder, die zum Thema des Bilderzyklus vor dem Markus-Evangelium gewählt wurden. Links im Bild sehen wir zehn mit Wunden bedeckte Aussätzige, die mit ausgestreckten offenen Händen außerhalb einer befestigten Stadt zu Jesus eilen. Ihn begleitet einer seiner Jünger. Über den Männern steht lateinische Inschrift decem leprosi. Noch sind sie nicht bei ihm angelangt, da erhebt Jesus seine Rechte. Der Meister, der die Schriftrolle in der linken Hand trägt, weiß, dass Menschen, die vom Aussatz geheilt wurden, zum Priester geschickt werden sollen zur Begutachtung und auch, damit die komplizierte Opferungs- und Reinigungszeremonie abgehalten werden kann (vgl. Lk 17, 14a). Wenn Jesus sie also schon vor der sichtbaren Heilung zum Priester schickt, dann darum, weil er weiß, dass sie auf sein unausgesprochenes Wort hin schon geheilt sind (vgl. Lk 17, 14b). In der rechten Bildhälfte ist noch mal Jesus mit dem Jünger zu sehen, aber ohne Schriftrolle. Die neun Männer gehen weg, um die Vorschrift zu erfüllen. Nur einer kehrte um, fiel auf die Knie, und lobte Gott. Das war ein Samariter, also ein Fremder – bemerkt der Evangelist. Über ihn ist die Inschrift zu sehen: Samaritanus. Die Männer alle tragen keine Wunden mehr, sie sind geheilt. Nur der Mann aus Samarien durfte die Worte Jesu hören: Steh auf und geh! Dein Glaube hat dir geholfen (Lk 17, 19). Der rechte Teil des Bildes birgt noch eine kleine Köstlichkeit in sich. Ein Geheilter ist zu Jesus zurückgekehrt, neun also sind unterwegs zum Priester. Zählt man aber die Köpfe dieser Männer, so sind es zehn. Wer wohl dieser Zehnte sein mag? Ich oder du, oder jeder, der in Jesus den Herrn erkennt.

Einer von zehn dankte dir, Herr,
für das Wunder, das du an ihm gewirkt hast.
Wäre der Anteil heute höher?
Sind wir dankbarer, als sie es waren?
Und derjenige, der dir dankte, war ein Samariter.
„Wo sind die übrigen neun?“ fragst du.
„Warum sind sie nicht mit dir zurückgekommen?
Habe ich nicht auch sie geheilt?“ (…)
Von allen zehn ist es nur einer,
der dein edles Lob erhält –
der eine, der dir, Herr,
für die Heilung vom Aussatz dankte (…)
Jesus, Meister, hab Erbarmen mit uns!
Bewahre uns vor dem Aussatz,
dem bösen Aussatz der Sündhaftigkeit.
Bewahre uns vor Undankbarkeit –
und gewähre uns einen starken Glauben an dich!
(Robert L. Knopp. Das Evangelium beten. Unser mitleidender Erlöser. Das Lukas-Evangelium, Paderborn 2000, S. 146-147).

Na 28 Niedzielę w ciągu roku jest przewidziana perykopa (por. Łk 17, 11-19), która opisuje spotkanie Jezusa z dziesięciu trędowatymi przed wioską na pograniczu Samarii i Galilei. Ci chorzy ludzie wołali z daleka do Jezusa: Jezusie, Mistrzu! Zmiłuj się nad nami! (Łk 17, 13) Jezus wysłał ich do kapłanów i w drodze zostali oczyszczeni. Tylko jeden z nich wrócił i dziękował Jezusowi, głośno chwaląc Boga. Łukasz zauważył, że ten człowiek był z Samarii (por. Łk 17, 16).
Miniatura z Codex Auresus Epternacensis, który od 1955 roku jest przechowywany w Germanisches Nationalmuseum w Norymberdze (Hs. 156 142), jest na swój sposób opowiadaniem o uzdrowieniu dziesięciu trędowatych. Rękopis ten powstał w latach 1030-1050 w scriptorium opactwa benedyktyńskiego Sankt-Willibrord w Echternach. Już sama jego nazwa sugeruje, że teksty Ewangelii w całości zostały napisane złotymi literami. Ewangeliarz ten obejmuje 136 kart pergaminowych i zawiera 60 stron z obrazami i ozdobami oraz 500 inicjałów. Kolejne cztery teksty Ewangelii zostały wprowadzone poprzez cykle obrazów na czterech stronach, namalowanych w kompozycji po 3 pasy na stronie.

Nasz obraz (fol. 54r) został namalowany w trzecim dolnym pasie i należy do 17 cudów, które są tematem cyklu obrazów przed Ewangelią Markową. Na lewej stronie obrazu widzimy dziesięciu trędowatych, pokrytych ranami, spieszących do Jezusa w pobliżu ufortyfikowanego miasta z wyciągniętymi otwartymi rękami. Towarzyszy Mu jeden z Jego uczniów. Nad mężczyznami widnieje łaciński napis decem leprosi. Jeszcze nie dotarli do Jezusa, a On już podnosi swoją prawicę. Mistrz, trzymający w lewej ręce zwój, wie, że ludzie, oczyszczeni z trądu, powinni być odesłani do kapłana, aby ocenił chorobę i aby została wykonana skomplikowana ceremonia oczyszczenia i ofiary (por. Łk 17, 14a). Jezus wysyła ich do kapłana przed widocznym uzdrowieniem, świadomy tego, że na Jego niewypowiedziane słowo są już uzdrowieni (por. Łk 17, 14b). W prawej połowie obrazu Jezus pojawia się jeszcze raz, wraz ze swoim uczniem, ale bez zwoju. Dziewięciu mężczyzn odchodzi, aby wypełnić przepis. Tylko jeden powrócił, upadł na kolana i chwalił Boga. Był to Samarytanin, a więc cudzoziemiec – zaznacza Ewangelista. Nad nim widnieje napis: Samaritanus. Wszyscy mężczyźni nie mają już ran na ciele, zostali uzdrowieni. Tylko człowiekowi z Samarii dane było usłyszeć słowa Jezusa: Wstań, idź! Twoja wiara cię uzdrowiła (Łk 17, 19). Prawa część obrazu kryje jeszcze w sobie małą drobnostkę. Jeden z uzdrowionych wrócił się do Jezusa, dziewięciu pozostałych jest w drodze do kapłana. Gdyby zliczyć głowy tych mężczyzn, to jest ich dziesięć. Kim jest ten dziesiąty? Ja, czy ty, czy może każdy, kto w Jezusie rozpoznał Pana.

Jeden z dziesięciu podziękował Tobie, Panie,
za cud dokonany na nim.
Czy ta liczba byłoby dzisiaj większa?
Jesteśmy wdzięczniejsi, niż oni byli?
A ten, który Ci dziękował był Samarytaninem.
„Gdzie jest dziewięciu pozostałych?” – pytasz.
Dlaczego nie powrócili razem z tobą?
Czyż nie uzdrowiłem ich także?” (...)
Ze wszystkich dziesięciu,
tylko jeden otrzymuje twoją szlachetną pochwałę –
jeden, który Tobie dziękował
za oczyszczenie z trądu (...)
Jezu, Mistrzu, ulituj się nad nami!
Zachowaj nas od trądu,
od złego trądu grzeszności.
Zachowaj nas od niewdzięczności
i udziel nam mocnej wiary w Ciebie!
(Robert L. Knopp. Das Evangelium beten. Unser mitleidender Erlöser. Das Lukas-Evangelium, Paderborn 2000, s. 146-147).