Am 2. Fastensonntag steht traditionell die Szene der Verklärung Christi im Mittelpunkt des Evangeliums. Lukas (vgl. Lk 9, 28-36) berichtet davon, sowie auch Matthäus und Markus (vgl. Mt 17, 1-9; Mk 9, 2-10).
Das Reichenauer Evangelistar (2. Hälfte des 11. Jh.), das sich heute im Kupferstichkabinett der Staatlichen Museen Preußischer Kulturbesitz in Berlin befindet (Codex 78 A 2), verzeichnet dieses Thema unter den anderen zu dem Leben-Jesu-Zyklus gehörenden Bildern. Bei der Handschrift handelt es sich um ein Perikopenbuch von 91 Pergamentblättern im Format 28 x 21 cm. Der Text ist in karolingischen Minuskeln mit 21 Zeilen je Seite abgefasst. Er beginnt mit einer Vorrede des Hieronymus zum Evangelienbuch. Anschließend folgen die vier den einzelnen Evangelien vorangestellten Prologe. Die Perikopen setzen mit dem Evangelium In vigilia nativitate domini, gefolgt von den Evangelientexten des Kirchenjahres (Proprium de tempore), dann folgen die Heiligenfeste (Proprium de sanctis) und Votivmessen. Der Kodex beinhaltet 22 Miniaturen. Bezeichnend für den Gesamtcharakter der Handschrift ist es, dass sie unvollendet blieb. Es fehlen Streifenbilder, Festbezeichnungen einzelner Messen, die Minium-Initialen der Evangelienbezeichnung oder die Initialen des Perikopen-Textes. Unvollendet blieb auch die Miniatur der Geburt des Johannes des Täufers. Den Buchtyp des Evangelistars mit voll ausgeschriebenen Texten gibt es seit dem 6. Jh. Es beginnt gewöhnlich mit den Worten: In nomine domini incipit liber evangeliorum per circulum anni sumptus ex libro comitis – eine Überschrift, die dem Berliner Evangelistar fehlt. Wie wichtig dieser Buchtyp in ottonischer Zeit war, macht die Beobachtung deutlich, dass sich unter 33 Bilderhandschriften „Reichenauer“ Provenienz 9 Evangeliare, 12 Evangelistare, 5 Sakramentare und 2 Lektionare befinden.  

Die Verklärung Christi illustriert die Perikope nach Matthäus 17, 1-9 zum Quatember-Samstag in der Fastenzeit (Sabbato in XII lectiones). Ein gewisser Unterschied besteht darin, dass laut Matthäus die Jünger auf die Stimme Gottes erschraken und zu Boden fielen, beim Markus Petrus nicht wusste, was er sagte, während beim Lukas vom Schlaf der Apostel die Rede ist, und zwar während des Gesprächs Christi mit Mose und Elia. Auf der Miniatur (fol. 22r) schwebt der Herr mit erhobenen Händen von einer Mandorla umfangen, von Moses und Elias flankiert. In der dreigeteilten unteren Bildzone kauern die drei Jünger und blicken mit Gebärden des Erschreckens empor. Das Bild zeigt einen Mangel an Treue gegenüber dem Text. Christus steht nicht auf dem Berge, sondern schwebt auf einer Scheibe stehend in der Luft. Die fünf Strahlen der Theophanie gehen von der Mandorla, d. h. von Christus selbst aus. Die Jünger sind in übereinstimmender Gebärde des Erschreckens über das Bildfeld verteilt. Das ganze Thema wird noch merkwürdiger durch die Zufügung eines zweiten Bildes. Denn, dass das auf fol. 21v links unten gegenübergestellte Streifenbild ebenfalls zur Verklärung gehört, darüber kann kein Zweifel sein: es sind die gleichen, hier ausnahmsweise nimbierten Jünger und die gleichen alttestamentlichen Gestalten. Christus redet mit Elias und Moses auf einem Hügel, die Jünger stehen auf schlichtem Bodenstreifen und hantieren in auffälliger Weise mit ihren Schriftrollen. Diese Verdoppelung des Verklärungsthemas ist in der gesamten abendländischen Malerei unbekannt und eine Eigenart, die dem Berliner Evangelistar eine Sonderstellung verleiht. Am ehesten erklärbar wird diese Verdoppelung aus dem Lukasevangelium, wo der Bericht in gewisser Weise zweigeteilt ist: das Gespräch Jesu mit den Vertretern des Alten Bundes (vgl. Lk 9, 28-31) und die Aussage Petri sowie die Theophanie (vgl. Lk 9, 32-35).

Bei der Betrachtung dieses Bildes kommt mir ein Gedanke, dass der Maler bewusst auf den Berg oder Hügel verzichtet hat. Bei im ereignet sich die Verklärung auf einer Ebene. Christus führte seine Apostel auf den Berg und zeigte sich ihnen als Licht. Eigentlich ist jede Begegnung mit Jesus ein Aufstieg auf einen Berg. Man muss nur alles Hindernde und Belastende auf der Ebene zurücklassen, um aufsteigen zu können und so Jesus zu begegnen. Viele christliche Denker und Heilige haben von dem geistlichen Aufstieg und von dem sich dem Licht nähern gesprochen und geschrieben.  

Die zweite Strophe des wohl bekannten Liedes „Mir nach“, das vom Angelus Silesius (Johannes Scheffler 1628) stammt, greift diesen Gedanken auf:

Ich bin das Licht. Ich leucht euch für mit meinem heilgen Leben.
Wer zu mir kommt und folget mir, darf nicht im Finstern schweben.
Ich bin der Weg, ich weise wohl, wie man wahrhaftig wandeln soll (GL 616).

W centrum Ewangelii drugiej Niedzieli Wielkiego Postu stoi już tradycyjnie scena Przemienienia Pańskiego. Łukasz opowiada o tym (por. Łk 9, 28-36), podobnie Mateusz i Marek (por. Mt 17, 1-9; Mk 9, 2-10).
Ewangelistarz z Reichenau (Reichenauer Evangelistar, 2 poł. XI w.), znajdujący się obecnie w Kupferstichkabinett der Staatlichen Museen Preußischer Kulturbesitz w Berlinie (Codex 78 A 2), podejmuje ten temat wśród innych obrazów z cyklu życia Jezusa. Rękopis ten to księga perykop na 91 kartach pergaminowych o formacie 28 x 21 cm. Tekst został zapisany karolińskimi minuskułami w 21 wierszach na stronie. Rozpoczyna się on przedmową Hieronima do księgi Ewangelii. Następnie prologi, wprowadzające poszczególne Ewangelie. Perykopy rozpoczynają się Ewangelią In vigilia nativitate domini, po niej następują teksty Ewangelii roku liturgicznego (Proprium de tempore), oraz uroczystości, świąt i wspomnień świętych (Proprium de sanctis), a także Mszy wotywnych. Kodeks zawiera 22 miniatury. Charakterystyczne dla tego rękopisu jest to, że pozostał niepełny. Brakuje obrazów podłużnych, oznaczeń świąt niektórych Mszy, miniowych inicjałów do Ewangelii oraz inicjałów perykop. Niedokończona pozostała scena narodzin Jana Chrzciciela. Ewangelistarz jako rodzaj księgi z pełnymi tekstami Ewangelii znany jest już od VI wieku. Rozpoczyna się on zazwyczaj słowami: In nomine domini incipit liber evangeliorum per circulum anni sumptus ex libro comitis – jednak tego tytułu w berlińskim ewangelistarzu brakuje. Jak ważny był ten rodzaj księgi w czasach ottońskich, pokazuje liczba iluminowanych 33 rękopisów proweniencji z Reichenau: 9 ewangeliarzy, 12 ewangelistarzy, 5 sakramentarzy i 2 lekjonarze.

Przemienienie Pańskie ilustruje perykopę z Ewangelii Mateuszowej 17, 1-9 na sobotę przed 2. Niedzielą Wielkiego Postu (Sabbato in XII lectiones). Pewna różnica wynika z tego, że według relacji Mateusza uczniowie przestraszyli się głosu Boga i upadli na ziemię, u Marka Piotr nie wiedział co mówi, natomiast u Łukasza jest mowa o Apostołach, śpiących podczas rozmowy Chrystusa z Mojżeszem i Eliaszem. Na miniaturze (fol. 22r) Chrystus unosi się w górę z podniesionymi rękami, otoczony mandorlą, w towarzystwie Mojżesza i Eliasza. W potrójnej dolnej części obrazu trzej uczniowie kucają i spoglądają w górę, okazując jednocześnie gestem przestrach. Obraz ten jednak nie jest wierny tekstowi. Chrystus w mandorli stoi nie na górze, ale unosi się w powietrzu, stojąc na tarczy. Pięć promieni wychodzi z mandorli tzn. od samego Chrystusa. Uczniowie, okazujący strach, zostali rozmieszczeni na całej szerokości obrazu. Temat ten staje się jeszcze bardziej osobliwy poprzez dodanie drugiego obrazu. Umieszczony na fol. 21v z lewej u dołu obraz podłużny ma bez wątpienia związek z Przemienieniem. To są ci sami uczniowie (tym razem z nimbami) i te same starotestamentalne postacie. Chrystus rozmawia z Eliaszem i Mojżeszem na wzgórzu, uczniowie stoją na skromnym podłożu i trzymają swoje zwoje w rękach. Podwojenie tego tematu jest w całym zachodnim malarstwie nieznane i w ten sposób nadaje berlińskiemu ewangelistarzowi odrębny charakter. Podwojenie to da się najlepiej wyjaśnić na podstawie Ewangelii Łukaszowej, gdzie opowiadanie to jest wyraźnie podzielone na dwie części: rozmowa Jezusa z przedstawicielami Starego Przymierza (por. Łk 9, 28-31) oraz wypowiedź Piotra i teofania (por. Łk 9, 32-35).

Podczas medytacji tego obrazu przyszła mi taka myśl, że artysta świadomie zrezygnował z góry czy wzgórza. Dla niego Przemienienie wydarzyło się na równinie. Chrystus prowadził swoich Apostołów na górę i ukazał im siebie jako Światłość. W zasadzie każde spotkanie z Jezusem jest wspięciem się na górę. Trzeba tylko wszystko to, co przeszkadza i obciąża pozostawić na równinie, aby móc się wspiąć i tak spotkać Jezusa. Wielu chrześcijańskich myślicieli i świętych mówiło i pisało o tym duchowym wspinaniu się i zbliżaniu się do Światła.

Druga zwrotka pieśni „Mir nach” (Chodźcie za Mną), pochodzącej od Angelusa Silesiusa (Johannes Scheffler z 1628 r.), powraca do tej myśli:

Ja jestem Światłością i oświecam was moim świętym życiem.
Kto do Mnie przyjdzie i Mnie naśladuje, nie może krążyć w ciemności.
Ja jestem Drogą i pewnie wskazuję, jak się powinno naprawdę wędrować (GL 616).