Paurakirche, Stadl-Paura

Der Abschluss des Evangeliums nach Matthäus (Mt 28, 16-20), der am heutigen Sonntag gelesen wird, berichtet vom Auftrag Jesu an seine Jünger. Er sagte zu ihnen: Mir ist alle Macht gegeben im Himmel und auf der Erde (Mt 28, 18) und mit dieser Vollmacht trägt er ihnen auf, alle Menschen zu taufen auf den Namen des Vaters und des Sohnes und des Heiligen Geistes (Mt 28, 19). Diese trinitarische Formel kennen wir nicht nur von der Taufe, sondern sie begleitet uns jeden Tag in verschiedenen Situationen unseres Lebens und wir sprechen sie als das kürzeste Bekenntnis unseres Glaubens aus z. B. am Anfang und Ende unserer Mahlzeiten. Nicht nur das Gesprochene trägt zur Ehre des Dreifaltigen Gottes, sondern auch die architektonischen Zeugnisse unseres Glaubens. 

Am rechten Ufer der Traun, nahe Lambach in Oberösterreich, erhebt sich auf einem geografisch markanten Hügel die Pfarr- und Wallfahrtskirche zur Allerheiligsten Dreifaltigkeit: die Paurakirche. Diese besondere Kirche in Stadl-Paura ließ Maximilian Pagl, der Abt des Benediktinerstiftes in Lambach, von Johann M. Prunner aus Linz in den Jahren 1714-1717 erbauen. Die künstlerische Ausstattung erfolgte in den Jahren 1718-1725. Der Anlass zum Bau der Kirche war die Pest von 1713, bei der der Lambacher Abt Maximilian die Kirche gelobt hatte. Der Abt wollte ein Gotteshaus, das in seiner Anlage und künstlerischen Ausstattung den Einen und Dreifaltigen Gott versinnbildlichen sollte. Der Kreis und das in das umschriebene gleichseitige Dreieck sind die Symbole, durch die der Erbauer schon im Grundriss der Kirche grandiose Idee bekundete: der Kreis als Sinnbild des einen, unendlichen, ewigen Gottes und das gleichseitige Dreieck als Symbol der Dreifaltigkeit. Die besondere Art des Grundrisses ermöglichte es, drei gleiche Kirchen in eine zusammenzubauen, zur Verherrlichung des Einen Gottes, der in drei Personen waltet. In der Mitte eines jeden Dreieckschenkels lädt ein Tor zum Betreten der Kirche ein. Von den drei Toren gelangt man jeweils in der verlängerten Achse zu den drei Altären, die in halbkreisförmigen Apsiden im Scheitel des durch den Grundriss vorgegebenen Dreiecks stehen. Jedem Altar ist eine Orgel auf der Empore über dem Eingang zugeordnet, die von Johann Ignatz Egedacher aus Passau 1723 aufgestellt wurden. Die Altäre wurden zu Ehren Gottes des Vaters und des Sohnes und des Heiligen Geistes gestaltet. Der Gott-Vater-Altar hat als Thema die Schöpfungsgeschichte und die göttliche Tugend des Glaubens. Das Altarbild (Votivbild) wurde von Martino Altomonte gemalt. Der Gott-Sohn-Altar zeigt die Erlösung und die Tugend der Hoffnung. Das Altarbild (Kreuzabnahme) stammt vom Carlo I. Carloni. Am Heilig-Geist-Altar sind das Pfingstwunder und die Tugend der Liebe dargestellt. Den Auftrag, das Altarbild (Anbetung der Hirten) zu malen, hat Domenico Parodi bekommen. Abt Pagl strebte einen Bau von bester Qualität in Architektur und Ausstattung an und erreichte dieses Ziel durch Verpflichtung erstklassiger Künstler. Die Paurakirche ist der Versuch, das tiefe Geheimnis des Wesens Gottes, das sich jeder Vorstellung entzieht und nicht darstellbar ist, zu veranschaulichen – ein äußerst gelungener Versuch, der Staunen erregt. 

Der hl. Augustinus im letzten Buch seiner Bekenntnisse fragt: Die allmächtige Dreifaltigkeit, wer fasst sie? Und doch, wer spräche nicht von ihr, fragt sich nur, ob wirklich von ihr! Selten ist die Seele, die, was immer sie darüber sagt, auch weiß, was sie sagt. Der große Kirchenvater lenkt jedoch unsere Aufmerksamkeit auf eine andere Dreiheit: Ich wünschte, dass Menschen eine Dreiheit, die in ihnen selbst ist, ins Auge fassten. Sie ist weit etwas anderes als die Dreifaltigkeit, aber ich nenne sie ja nur, damit man sich an ihr übe und erprobe und dabei herausspüre, wie weit anders diese Dreiheit ist. Und das ist die Dreiheit, die ich meine:
sein, wissen, wollen.
Denn ich bin und ich weiß und ich will:
und zwar bin ich, indem ich weiß und will,
und das weiß ich, dass ich bin und will,
und das will ich, dass ich bin und weiß.
Wie nun in dieser Dreiheit das Leben schlechterdings unteilbar ist – Ein Leben, Ein Geist, Eine Wesenheit –, kurz, wie völlig unscheinbar dieses Dreischiedliche ist, und gleichwohl doch dreischiedlich, das fasse, wer es kann (Augustinus Aurelius, Confessiones XIII, 11).

Zakończenie Ewangelii św. Mateusza (Mt 28, 16-20), które czytane jest w dzisiejszą niedzielę, zawiera polecenie Jezusa dla Jego uczniów. Mówił On do nich: Otrzymałem pełną władzę w niebie i na ziemi (Mt 28, 18) i tą władzą nakazuje im udzielać chrztu wszystkim ludziom w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego (Mt 28, 19). Tę trynitarną formułę znamy nie tylko ze chrztu, ale towarzyszy nam ona codziennie w różnych sytuacjach życiowych i wypowiadamy ją jako najkrótsze wyznanie naszej wiary np. na początku i na końcu naszych posiłków. Nie tylko werbalne formy przyczyniają się do chwały Trójjedynego Boga, ale również architektoniczne świadectwa naszej wiary.

Na prawym brzegu rzeki Traun, blisko Lambach w górnej Austrii, wznosi się na geograficznie ciekawie położonym wzgórzu kościół parafialny i pielgrzymkowy ku czci Świętej Trójcy – tzw. Paurakirche. W latach 1714-1717 Johann M. Prunner z Linz zbudował ten interesujący kościół w Stadl-Paura na polecenie Maksymiliana Pagl, opata klasztoru benedyktyńskiego w Lambach. Wystroju artystycznego dokonano w latach 1718-1725. Powodem budowy tego kościoła była epidemia cholery w 1713 roku, podczas której opat z Lambach, Maksymilian, ślubował jego budowę. Opat życzył sobie świątyni, która w swoim kształcie i wyposażeniu artystycznym miała przypominać o Trójjedynym Bogu. Okrąg i wpisany weń równoramienny trójkąt są symbolami, poprzez które budowniczy już w zarysie kościoła ukazał wielką ideę: okrąg jako symbol jednego, nieskończonego i wiecznego Boga oraz trójkąt jako symbol Trójcy Świętej. Wyjątkowa forma planu pozwoliła na połączenie trzech takich samych kościołów w jeden – na chwałę jednego Boga w trzech Osobach. W środku każdego ramienia trójkąta brama zaprasza do wejścia do kościoła. Przez wszystkie trzy bramy dociera się do trzech ołtarzy, znajdujących się na przedłużeniu osi w półokrągłych apsydach na wierzchołkach trójkąta. Każdemu ołtarzowi zostały przyporządkowane organy na chórku, znajdującym się nad wejściem, wykonane w 1723 r. przez Jana Ignacego Egedachera z Passau. Ołtarze te zostały poświęcone Bogu Ojcu, Synowi i Duchowi Świętemu. Tematem ołtarza Boga Ojca jest historia stworzenia i cnota wiary. Obraz w ołtarzu (obraz wotywny) został namalowany przez Martino Altomonte. Z kolei ołtarz Syna Bożego pokazuje zbawienie i cnotę nadziei. Obraz w ołtarzu (zdjęcie z krzyża) wykonał Carlo I. Carloni. Natomiast ołtarz Ducha Świętego przedstawia Pięćdziesiątnicę i cnotę miłości. Namalowanie tego obrazu ołtarzowego (pokłon pasterzy) polecono Domenico Parodi. Opat Pagl dążył do budowy o najlepszej jakości architektonicznej oraz artystycznej i osiągnął ten cel, zapraszając artystów wysokiej klasy. Paurakirche jest próbą pokazania głębokiej tajemnicy istoty Boga, która wymyka się wszelkiemu wyobrażeniu i nie da się przedstawić. Trzeba powiedzieć, że to bardzo udana próba, która wywołuje prawdziwy podziw. 

Św. Augustyn w ostatniej księdze swoich Wyznań pyta: Trójcę wszechmocną któż pojąć zdoła? Każdy o Niej mówi – ale czy naprawdę o Niej? Niewiele jest takich dusz, które – mówiąc o Niej – wiedzą, co mówią. Ten wielki Ojciec Kościoła kieruje jednak naszą uwagę na inną troistość: Chciałbym, by ludzie dostrzegli w samych sobie i rozważyli trzy stany. Są one oczywiście bardzo odmienne od Trójcy, ale zastanowienie się nad nimi może być użytecznym ćwiczeniem, dzięki któremu zrozumieją i odczują, jak głęboka jest odmienność. Te trzy stany w nas to: być, wiedzieć, chcieć.
Jestem, wiem i chcę.
Jestem poznający i chcący.
Wiem, że jestem i że chcę.
Chcę być i wiedzieć.
Trzy te stany przenika jedno i nierozerwalne życie: jedno życie, jeden umysł, jedna istota. Można każdy z tych trzech stanów odróżnić od innych, a jednak te różnice nie rozłączają ich. Warto się nad tym dobrze zastanowić (Augustinus, Confessiones XIII, 11).