Am ersten Sonntag nach Weihnachten feiert die Kirche das Fest der Heiligen Familie. Im Lesejahr A wird die Perikope von der Flucht der Hl. Familie nach Ägypten (Mt 2, 13-15. 19-23) vorgelesen, im Lesejahr B das Fragment von der Darstellung Jesu im Tempel (Lk 2, 22-40 oder 2, 22. 39-40) und im Lesejahr C der Abschnitt von der Auffindung Jesu im Tempel (Lk 2, 41-52). Nur Evangelist Matthäus berichtet über die Reise Jesu mit Maria und Josef nach Ägypten (Mt 2, 13-15) und von ihrer Rückkehr nach Nazareth (Mt 2, 19-23). Julius Schnorr von Carolsfeld (1794-1872) hat in seiner Sammlung von 240 Holzschnitten zur Bibel auch die Szene der Flucht der Hl. Familie vorgesehen. Der Meister lebte in Wien, Salzburg, Rom, München und Dresden. Er gehörte den Nazarenern an. Als Nazarenische Kunst bezeichnet man eine romanisch-religiöse Kunstrichtung, die zu Beginn des 19. Jh. von deutschen Künstlern in Wien und Rom gepflegt wurde. Sie widmete sich der Kunsterneuerung im christlichen Geist aus der Wiederentdeckung alter italienischer und deutscher Kunst heraus. Seine Bilder zur Bibel schuf er 1851-1860. Sie entwickelten eine Wirkung, die weit über National- und Konfessionsgrenzen hinausreichte und in Deutschland die Bibelfrömmigkeit von Generationen prägte. J. Schnorr gehörte zusammen mit Gustav Doré zu den wichtigsten Bibelillustratoren des 19. Jh.

Das Bild präsentiert auf der ganzen Fläche die Familie Jesu und das Tier. Der Meister lässt die Heilige Familie am Rande des Waldes reisen. Die Bäume tragen Blätter. Auf dem Esel sitzt Maria, die ihren Sohn auf dem Schoss hält und ihn zudeckt. Josef führt das Tier behutsam am Strick. Er ist bekleidet wie ein reisende Mensch: der Hut auf dem Kopf, der Wanderstab in der Hand und die Sandalen an den Füssen. Am Rücken des Tieres ist ein Reisepäckchen und ein Trinkgefäß (Kalebasse) angebunden. Josef zeigt mit seiner Rechten schon das Land, zu dem sie reisen. Rechts im Bild sind schon die Pyramiden und ägyptische Gebäuden zu sehen sowie auf Kamelen reisende Menschen.

Matthäus schreibt, dass die Sterndeuter schon abgereist waren und Josef hat im Traum den Auftrag bekommen das Kind und seine Mutter in die Sicherheit nach Ägypten mitzunehmen (vgl. Mt 2, 13). König Herodes füllte sich unsicher und bedroht vom neuen König der Juden und wollte ihn töten (vgl. Mt 2, 14). Josef und seine Familie blieb in Ägypten bis zum Tod des Herodes (Mt 2, 15a). Es geht in Erfüllung das Wort des Propheten Hosea: Aus Ägypten habe ich meinen Sohn gerufen (Hos 11, 1). Sohn Gottes musste auch das Los der Migranten erfahren und im fremden Land leben. Das Leben in der Fremde ist ein Symbol für das Leben des Menschen auf Erden. Seine Heimat ist im Himmel. Ganz kurze Zeit war ein Gedenktag am 17. Februar im Missale Romanum (1957) Fugae Domini Nostri Iesu Christi in Aegyptum präsent. Das Evangelium dieser Messe war der erste Teil der heutigen Perikope (Mt 2, 13-15). Die Orationen der Messe (Oratio, Secreta und Postcommunio) wiedeholen die Bitte, damit wir von allen Gefahren des Leibes und der Seele befreit auf die Fürbitte Mariens in die himmlische Heimat geführt werden. Der zweite Teil der heutigen Perikope (Mt 2, 19-23) berichtet von der Rückkehr der Heiligen Familie aus dem Exil. Nach dem Tod des Herodes bekam Josef wieder im Traum den Auftrag seine Familie mitzunehmen in das Land Israel (vgl. Mt 2, 19-20). Weil in Judäa der Sohn des Herodes Archelaus regierte, ging Josef nach Galiläa in die Stadt Nazareth und ließ sich dort nieder (vgl. Mt 2, 22-23). Und schon wieder geht in Erfüllung eine Prophetie: Er wird Nazoräer genannt werden (Mt 2, 23).

Dann träumt Josef wieder,
einen Traum von der Heimkehr
in das Land Israel,
das Land der Verheißung –
einen von Gott gesandten Traum
von der Heimkehr,
in die wahre Heimat mit Jesus.
So wird er uns, als unser neuer Moses,
bei einem neuen Auszug führen,
aus der Verbannung,
in die neue Freiheit,
von der alle Propheten
durch die Zeiten träumten.
O Jesus, unser Gott-mit-uns, führe uns heim zu dir!
(Robert L. Knopp. Das Evangelium beten. Unser heilender Gott-mit-uns. Das Matthäus-Evangelium. Paderborn 1999, S. 37)

W pierwszą niedzielę po Bożym Narodzeniu Kościół obchodzi święto Świętej Rodziny. W roku „A” – jeśli chodzi o cykl czytań mszalnych – odczytuje się perykopę o Ucieczce Świętej Rodziny do Egiptu (Mt 2, 13-15. 19-23), w roku „B” przewidziany jest fragment o Ofiarowaniu Jezusa w świątyni (Łk 2, 22-40 lub 2, 22. 39-40) oraz w roku „C” perykopa o Znalezieniu Jezusa w świątyni (Łk 2, 41-52). Tylko ewangelista Mateusz zrelacjonował podróż Jezusa z Maryją i Józefem do Egiptu (Mt 2, 13-15) oraz ich powrót do Nazaretu (Mt 2, 19-23). Julius Schnorr von Carolsfeld (1794-1872) w swoim zbiorze 240 drzeworytów biblijnych umieścił także scenę Ucieczki Świętej Rodziny do Egiptu. Mistrz żył we Wiedniu, Salzburgu, Rzymie, Monachium i w Dreźnie oraz należał do Nazarejczyków. Jako nazarejską sztukę określa się romański religijny kierunek sztuki, który był tworzony przez niemieckich artystów na początku XIX wieku we Wiedniu i w Rzymie. Polegał on na odnowie sztuki w duchu chrześcijańskim poprzez ponowne odkrycie starych włoskich i niemieckich malarzy. Jego „Obrazy do Biblii” powstały 1851-1860. Wywarły one wpływ na pobożność biblijną późniejszych pokoleń w Niemczech, przekraczając granice narodowe i wyznaniowe. J. Schnorr razem z Gustavem Doré stali się najsłynniejszymi ilustratorami Biblii w XIX wieku.

Nasz obraz pokazuje na całej powierzchni rodzinę Jezusa i zwierzę. Mistrz umieścił podróżującą Świętą Rodzinę na skraju lasu. Drzewa mają liście. Na ośle siedzi Maryja, która trzyma swojego Syna na kolanach i Go przykrywa. Józef prowadzi zwierzę ostrożnie na sznurku. Jest on ubrany jak podróżujący człowiek: kapelusz na głowie, laska wędrowca w ręku i sandały na nogach. Na plecach zwierzęcia jest przywiązana paczka podróżna i naczynie do picia (kalebasa). Józef wskazuje swoją prawicą już ten kraj, do którego zdążają. Po prawej stronie obrazu już widać piramidy i budowle egipskie oraz ludzi podróżujących na wielbłądach.

Mateusz pisze, że mędrcy już odjechali, a Józef we śnie otrzymał nakaz, żeby umieścił bezpiecznie Dziecię i Jego Matkę w Egipcie (por. Mt 2, 13). Król Herod poczuł się przerażony i zagrożony przez nowego Króla żydowskiego i chciał Go zabić (por. Mt 2, 14). Józef i jego rodzina pozostali w Egipcie aż do śmierci Heroda (por. Mt 2, 15a). Spełnia się słowo proroka Ozeasza: Z Egiptu wezwałem mojego Syna (Oz 11, 1). Syn Boży musiał także doświadczyć losu migrantów i żyć w obcym kraju. Życie na obczyźnie jest symbolem życia człowieka na ziemi. Jego ojczyzna jest w niebie. W Missale Romanum (1957) bardzo krótko znajdowało się 17 lutego wspomnienie Fugae Domini Nostri Iesu Christi in Aegyptum. Ewangelią tej Mszy była pierwsza część dzisiejszej perykopy (Mt 2, 13-15). Oracje mszalne (oratio, secreta i postcommunio) powtarzają prośbę, abyśmy uwolnieni od niebezpieczeństw ciała i duszy za przyczyną Maryi zostali doprowadzeni do niebieskiej ojczyzny. Druga część dzisiejszej perykopy (Mt 2, 19-23) opowiada o powrocie Świętej rodziny z wygnania. Po śmierci Heroda Józef znów otrzymał we śnie nakaz zabrania swojej rodziny do ziemi Izraela (por. Mt 2, 19-20). Ponieważ w Judei panował syn Heroda Archelaos, udał się Józef do Galilei do miasta Nazaret i tam zamieszkał (por. Mt 2, 22-23). I znów spełnia się przepowiednia: Będą Go nazywać Nazarejczykiem (Mt 2, 23).

Potem znów śni Józef,
ma sen o powrocie
do kraju Izraela,
do kraju obietnic –
sen zesłany od Boga,
o powrocie
do prawdziwej Ojczyzny z Jezusem.
Tak poprowadzi On nas jako nowy Mojżesz
podczas nowego wyjścia,
z wygnania
w nową wolność,
o której wszyscy prorocy śnili
przez tyle wieków.
O Jezu, nasz „Boże z nami”, przyprowadź nas z powrotem do siebie!
(Robert L. Knopp. Das Evangelium beten. Unser heilender Gott-mit-uns. Das Matthäus-Evangelium. Paderborn 1999, s. 37)